کائوچو طبیعی

کائوچو طبیعی چیست و چه کاربردی دارد؟

امروزه علاوه بر تولیداتی نظیر لاستیک های مصنوعی و سنتزی که از مواد نفتی ساخته می شوند، حجمی حدود یک چهارم لاستیک های جهان از مواد طبیعی تولید شده و در موارد گوناگون مورد استفاده قرار میگیرند. لاستیک طبیعی (Natural rubber)،کائوچو طبیعی و یا الاستومر ماده ای با خاصیت لاستیکی و کشسانی در دو جهت طولی و عرضی بوده که از قابلیت بازگشت به حالت طبیعی و قبلی خود برخوردار است. این لاستیک طبیعی به عنوان یک محصول کشاورزی از شیرابه ی لاتکس گیاهان و درختان بدست آمده و دارای قدمتی طولانی است.

 امروزه كائوچو به جهت برخورداری از خاصیت کشسانی، نرمی و  انعطاف پذیری بالا به ماده ای مهم در بسیاری از صنایع از جمله لاستیک سازی و یا تولید انواع مختلفی از محصولات لاستیکی نظیر تایرها، لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی و حتی وسایل بازی تبدیل شده است. به طوری که کائوچو طبیعی دارای نقش مهمی در زندگی اقتصادی و اجتماعی کنونی انسان ها بوده و دارای ارتباطی تنگاتنگ با آن است. کائوچو طبیعی یا همان لاستیک طبیعی با عناوین دیگری همچون صمغ الاستیک، لاستیک هندوستان و يا لاستیک آمازونی نیز مشهور است.

کائوچو مایع سفید رنگی است که حاوی موادی مانند نشاسته، پروتئین، آلکالوئید و... است. این ماده علاوه بر اینکه ماده ای مهم برای تولید لاستیک به شمار می آید، نقش مهمی نيز در ترمیم و بازسازی بافت های خود گیاه داشته و مانع هدر رفت آب داخل آن می شود. همچنین این ماده، مانند محافظی برای ممانعت از ورود ویروس ها و باکتری های مضر و آسیب زا به درون خود گیاه عمل می کند.

محل رشد و معرفی منابع غنی کائوچوی طبیعی

همانطور که قبلا نیز ذکر شد، کائوچو طبیعی به عنوان یک ماده طبیعی از گیاهان بخصوصی که فقط در مناطق خاصی از جهان با شرایط آب و هوایی گرمسیری رشد و نمو دارند، بدست می آید. به طور عمده این درختان در مناطقی نظیر برزیل و یا آمریکای جنوبی رشد کرده و از خانواده درختان Hevea می باشند. همچنین بیش از 400 نوع گیاه در جهان وجود دارد که حاوی مقادیر گوناگونی شیرابه جهت تولید کائوچو طبیعی هستند. چند نمونه از کشور های برتر تولید کننده کائوچو طبیعی، چین، تایلند و اندونزی و مالزی می باشند.

معرفی خصوصیات و ویژگی های مثبت لاستیک طبیعی

کائوچو طبیعی از ویژگی هایی مانند چسبندگی بالا به انواع سطح های فلزی و فولادی، مقاومت در برابر شکستگی، خراشیدگی، پاره شدگی و یا کشیدگی برخوردار است. قابلیت چسبندگی به انواع سطوح فلزی و یا فولادی این ماده را برای تولید مبدل های حرارتی و انواع تایر ها مناسب می گرداند. مقاومت کائوچو طبیعی محدوده دمایی گسترده ای از 50- تا 210 فارنهایت را پوشش می دهد. این ماده به دلیل دارا بودن ناخالصی های طبیعی، مقاومت بالایی در برابر آب و مواد شیمیایی دارد. خاصیت انعطاف پذیری کائوچو طبیعی در مدت زمان طولانی ماندگار بوده و به همین دلیل برای تولید پارچه مناسب است. ساختار مولکولی مناسب لاستیک طبیعی، آن را به عایقی بسیار عالی مبدل می کند. یکی دیگر از ویژگی های مثبت و منحصر به فرد این ماده، خاصیت سازگاری با محیط زیست می باشد. این ماده­ ی دوست دار محیط زیست، جزو مواد تجدید پذیر به شمار می آید.

معرفی عیوب این ماده

کائوچو طبیعی نیز مانند سایر مواد، علاوه بر داشتن مزیت های فراوان از یک سری عیوب نیز برخوردار است. از جمله این معایب میتوان موارد زیر را نام برد:

• این ماده نسبت به قرارگیری در معرض اکسیژن و یا نور خورشید حساس بوده و به سرعت دچار آسیب و از بین رفتگی میشود.
• استفاده از کائوچو طبیعی برای برخی افراد سبب تحریک پوستی و حساسیت میشود.
• مقاومت این ماده در برابر حلال های قطبی، چربی و یا نفت بسیار کم بوده و دچار آسیب میشود.

نحوه ی جمع آوری و پردازش و استخراج لاستیک

همانطور که قبلا نیز ذکر شد، جهت تولید کائوچو طبیعی، لزوم جمع آوری شیرابه گیاهان و درختان وجود دارد. برای این کار ابتدا پوست درخت به گونه ای برداشته میشود که مایع آن در فنجان هایی که در ساختار درخت تعبیه شده اند، جمع شود. برای جلوگیری از خراب شدن و گندیدن مایع، لزوم جمع آوری مرتب و تخلیه فنجان ها وجود دارد. پس از این کار، مایع شیرابه در محل نگهداری پس از طی فرآیند صاف شدن از طریق افزودن آمونیاک، مورد محافظت و نگهداری قرار میگیرد. سپس لاستیک از طریق اضافه کردن موادی مانند نمک ها و اسید های مختلف و طی فرآیند انعقاد، جداسازی میشود. حاصل این عملیات، جداسازی و استخراج لاستیک از مایع به صورت توده ای سفید و خمیری مانند می باشد. در نهایت این ماده خمیری به وسیله غلتک به صورت ورقه ای در آمده و خشک و عرضه می گردد.

روشی جدیدتر نیز برای استخراج کائوچو طبیعی وجود دارد که از طریق تیغه های دوار و یا دو عدد غلتک با سرعت چرخش متفاوت صورت میگیرد. این روش سبب تبدیل شیرابه منعقد شده به دانه های کائوچو میشود. همچنین در این روش فرایند خشک شدن دانه ها برخلاف روش های قدیمی که با قرارگیری در معرض هوای آزاد و یا دود انجام می شد، توسط خشک کن های مکانیکی و در مدت زمان اندک صورت میگیرد.

لازم به ذکر است که کائوچو خام در ابتدا از خاصیت چسبندگی و کشسانی چندانی برخوردار نبوده و سست می باشد. طی فرآیندی با عنوان ولکانیزه و از طریق افزودن گوگرد به کائوچو و گرم کردن آن در دمای 320 درجه فارنهایت، مقاومت و کشسانی آن بهبود و افزایش می یابد. همچنین پس از فرآیند ولکانیزه با افزودن مواد دیگری نظیر دوده کربن، قدرت استحکام و کشسانی آن بیش از پیش افزایش می یابد. بنابراین کائوچو خام با طی مراحل مختلف به ماده ای مقاوم و کشسان با قابلیت های منحصر به فرد تبدیل می گردد.

کائوچو گزینه ای مناسب برای جایگزینی پلاستیک

همانطور که پیشتر نیز گفتیم، کائوچو طبیعی یک ماده تجدید پذیر و دوستدار محیط زیست است. به دلیل همین ویژگی، میتواند به عنوان جایگزینی مناسب و تجدید پذیر برای پلاستیک مورد استفاده قرار گیرد. همانطور که میدانید یکی از مشکلات بزرگ محیط زیست، تجمع پلاستیک در طبیعت و عدم تجزیه آن و اثرات مخرب آن بر زیست بوم های مختلف است. بنابراین بهره گیری از جایگزین های طبیعی مانند کائوچو، میتواند تا حد زیادی به حفاظت از محیط زیست کمک کند. در همین راستا تحقیقات مختلفی جهت بکارگیری کائوچو طبیعی در بسیاری از صنایع در حال انجام است.